Η Μονή Αρκαδίου είναι ένα μοναστήρι του 16ου αιώνα, 23 χιλιόμετρα νοτιο-ανατολικά του Ρεθύμνου, που αποτελεί σημαντικό σύμβολο της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, κατέφυγαν εκεί περίπου 900 Κρητικοί (αγωνιστές και ντόπιοι). Αντί να παραδοθούν προτίμησαν να ανατινάξουν τις πυριτιδαποθήκες τους με αποτέλεσμα να σκοτωθούν οι ίδιοι και πολλοί Τούρκοι. 3000 Τούρκοι και Αιγύπτιοι έχασαν τη ζωή τους στη μάχη αυτή.
Η τραγωδία έγινε γνωστή σε όλον τον κόσμο, αλλά θα χρειαστούν άλλα 30 χρόνια μέχρι η Κρήτη να ελευθερωθεί. Κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου, που αποτελεί εθνική μέρα μνήμης της τραγωδίας, εκατοντάδες Κρητικοί συγκεντρώνονται στο μοναστήρι για να αποτίσουν φόρο τιμής στους μάρτυρες (Τηλ. 0030 28310 83076)
2) Εκκλησία Παναγίας Κεράς
Η τρίκλιτη εκκλησία της Παναγίας Κεράς βρίσκεται 9 χιλιόμετρα νοτιο-δυτικά του Αγίου Νικολάου, κοντά στο χωριό Κριτσά. Χτίστηκε το 13ο και 14ο αιώνα και αποτελεί την πιο σημαντική εκκλησία της Βυζαντινής περιόδου. Είναι αφιερωμένη στην Παναγία και τους Αγίους Αντώνιο και Άννα και κοσμείται με πολλές σημαντικές Βυζαντινές τοιχογραφίες του 14ου και 15ου αιώνα με εικόνες από τη ζωή των δύο Αγίων καθώς και 14 σκηνές που απεικονίζουν τη μυστική ζωή της Παναγίας μετά τη Σταύρωση και Ανάσταση του Χριστού. Καθώς η εκκλησία χτίστηκε σε διάφορες φάσεις, οι τοιχογραφίες ακολουθούν και παρουσιάζουν την εξέλιξη και τις τάσεις της Κρητικής σχολής ζωγραφικής. Οι ώρες λειτουργίας είναι από τις 9 π.μ. έως τις 14.00 (Τηλ: 0030 28410 51525)
3) Μονή Τοπλού
Το εντυπωσιακό, οχυρωμένο μοναστήρι της Τοπλού βρίσκεται 16 χιλιόμετρα βορειο-ανατολικά της Σητείας και χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. Στην εκκλησία της Μονής στεγάζεται ένα από κορυφαία έργα της Κρητικής σχολής θρησκευτικής τέχνης, η εικόνα "Μέγας εί Κύριε " του Ιωάννη Κορνάρου. Η μονή είναι επίσης γνωστή για την ιστορία της, αφού έχει βιώσει πολλές επιθέσεις ληστών και άλλων εισβολέων, οι οποίες επηρέασαν την εξωτερική αρχιτεκτονική της (τοιχώματα στερεά και μεγάλου πάχους, τεράστια πόρτα εισόδου με μία τρύπα πάνω της). Στη Μονή υπάρχει επίσης ένα κανόνι, από όπου πήρε και το όνομά της (Τοπλού σημαίνει "με κανόνι" στα Τούρκικα) (Τηλ. 0030 28430 61226).
4) Μονή Αγίας Τριάδας
Βρίσκεται στη χερσόνησο του Ακρωτηρίου, 16 χιλιόμετρα μακριά από τα Χανιά, στο βορειοδυτικό τμήμα του Ακρωτηρίου, χτισμένη μέσα στο πράσινο. Παρόλο που η κοινότητα μειώνεται, τα παλιά κτίρια αποκαθίστανται σταδιακά. Όλοι οι επισκέπτες είναι ευπρόσδεκτοι και μπορείτε να αγοράσετε παραδοσιακό ελαιόλαδο από τους μοναχούς.
Η Μονή της Αγίας Τριάδας χτίστηκε το 17ο αιώνα πάνω σε έναν προϋπάρχων ναό Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, σταυροειδή με τρεις τρούλους. Ο κυρίως ναός είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα και τα δύο παράπλευρα παρεκκλήσια στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και τη Ζωοδόχο Πηγή. Η πρόσοψη της εκκλησίας έχει διπλές κολώνες Ιωνικού και Κορινθιακού ρυθμού και μια επιγραφή. Το μουσείο του μοναστηριού έχει χειρόγραφα και σημαντικές εικόνες του 15ου, 16ου, 17ου και των μετέπειτα αιώνων.
Η προσέγγιση στο μοναστήρι είναι πραγματικά εντυπωσιακή μέσω ενός εντυπωσιακού τοπίου από ελαιόδεντρα, αμπέλια και κυπαρίσσια (Τηλ. 0030 28210 63310).
5) Μονή Γουβερνέτου
Βρίσκεται 5 χιλιόμετρα βόρεια της Μονής Αγίας Τριάδας, βαθιά στην άγρια φύση του Ακρωτηρίου. Πρόκειται για ένα συγκρότημα φρουριακού τύπου με τετράγωνο πύργο σε κάθε μια από τις τέσσερις γωνίες του. Στην ορθογώνια αυλή κυριαρχεί μια εκκλησία με τρούλους αφιερωμένη στην Παρθένο. Στο εκκλησάκι στη μικρή αυλή της Μονής βρίσκονται μερικές από τις παλαιότερες τοιχογραφίες της Κρήτης (Τηλ. 0030 28430 63319).
6) Μονή Πρέβελη
Χτίστηκε κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα για να αντικαταστήσει ένα πιο απομακρυσμένο κτίριο της μονής. Αποτελείται από μια αυλή, μια εκκλησία του 19ου αιώνα και ένα μικρό μουσείο. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν πλούσια διακοσμημένα άμφια, θυμιατά και εικόνες (Τηλ. 0030 28320 31246).
7) Εκκλησία των Αγίων Δέκα
Πρόκειται για μια εκκλησία του 13ου αιώνα που βρίσκεται στο σημείο όπου δέκα Κρητικοί Χριστιανοί μαρτύρησαν από τα στρατεύματα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Δέκιου το 250 μ.Χ. Στο ναό υπάρχει μια εντυπωσιακή εικόνα που απεικονίζει τους δέκα Αγίους με χρυσά φωτοστέφανα.
8) Μονή Χρυσοπηγής
Μοιάζει περισσότερο με κάστρο παρά με θρησκευτικό οίκο. Είναι σχετικά καινούρια καθώς χτίστηκε το 1863 και διαθέτει ένα στούντιο όπου φιλοτεχνήθηκαν εικόνες με χρήση παλαιότερων τεχνικών (Τηλ: 0030 28210 91125).
9) Μονή Χρυσοσκαλίτισσας
Είναι ένα όμορφο μοναστήρι χτισμένο σε έναν ψηλό βράχο πάνω από τη θάλασσα. Είναι χιλίων ετών και εικάζεται πως έχει χτιστεί στη θέση ενός Μινωικού ιερού. Σύμφωνα με την παράδοση, το τελευταίο σκαλοπάτι ήταν χρυσό και ορατό μόνο στους πιστούς. Σύμφωνα με τους μοναχούς, ένα από τα 90 σκαλοπάτια ήταν κούφιο και χρησιμοποιήθηκε ως κρυψώνα για τους θησαυρούς της Μονής (εξ'ου και το όνομα).
10) Μονή Καθολικού
Είναι το αρχαιότερο μοναστήρι στην Κρήτη και χρονολογείται στον ενδέκατο αιώνα. Το μοναστήρι αποτέλεσε χώρο επίσημης λατρείας το δέκατο τρίτο αιώνα. Περίπου τριακόσια χρόνια πριν, οι μοναχοί εγκατέλειψαν τη Μονή λόγω επίμονων πειρατικών επιδρομών. Η Μονή, χτισμένη στις πλαγιές μιας χαράδρας, περιλαμβάνει μια εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Ξένο ή Άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη, τον ιδρυτή της μονής, ο οποίος έζησε και πέθανε στην κοντινή σπηλιά που φέρει το όνομά του. Η ίδια η εκκλησία είναι λαξευμένη στο βράχο του βουνού και η πρόσοψή της ευθυγραμμίζεται με την πλαγιά του βουνού. Η γέφυρα που διασχίζει τη χαράδρα και μερικά κτίρια του παλιού μοναστηριού σώζονται μέχρι σήμερα. Η θέα είναι καταπληκτική.
11) Μονή Αγίου Νικολάου, Χανιά
Χτίστηκε από τους Ενετούς γύρω στο 1320 μ.Χ. Η εκκλησία ήταν μονόκλιτη βασιλική με μια ξύλινη οροφή σχήματος Ε και ανατολικο-δυτικό προσανατολισμό. Κατά την Τούρκικη κατοχή μετατράπηκε σε τζαμί και απέκτησε μιναρέ με δύο μπαλκόνια στη νοτιοδυτική πλευρά της πρόσοψης. Στις αρχές του 20ου αιώνα μετατράπηκε πάλι σε Ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο.